Informatie voor patiënten

Begin 2024 kreeg prof. dr. Caroline Klaver de Zwaartekrachtsubsidie toegekend. Deze consortiumbeurs van maar liefst 22 miljoen euro kreeg ze voor Lifelong VISION, een tienjarig onderzoeksprogramma voor de ontwikkeling van therapieën voor erfelijke netvliesaandoeningen en leeftijdsgebonden macula degeneratie (LMD).

Onze gezamenlijke missie is: blindheid de wereld uit. Dit onderzoek richt zich op drie manieren om oogziektes aan te pakken, legt Klaver uit.

1. Gentherapie
   Met deze aanpak proberen we de delen van het netvlies (retina) die nog niet beschadigd zijn, te herstellen. Maar dit helpt alleen bij cellen die nog intact zijn. Daarom willen we ook onderzoeken hoe de ziekte precies werkt en waarom netvliescellen afsterven. Die kennis kan ons helpen om cellen langer in leven te houden.
2. Behandeling van ziekteprocessen 
   Deze tweede aanpak richt zich op het ingrijpen in de ziekte zelf, voordat de cellen beschadigd raken en afsterven. Zo kunnen we proberen het proces dat tot celsterfte leidt te stoppen.
3. Nieuwe cellen maken
   De derde manier is om nieuwe netvliescellen te maken, omdat het netvlies zichzelf niet kan herstellen. Dit kan bijvoorbeeld door regeneratieve geneeskunde: we maken nieuwe cellen buiten het lichaam (bijvoorbeeld met 3D-bioprinting) en plaatsen die terug in het oog. Een andere mogelijkheid is te leren van dieren zoals zebravissen, die hun eigen netvlies kunnen repareren. Misschien kunnen we het stukje DNA dat hen die eigenschap geeft, overzetten naar mensen.

Veel van deze ideeën liggen nog in de toekomst, maar dit onderzoekstraject loopt tien jaar. Daardoor kunnen we groot denken en nieuwe oplossingen ontwikkelen.

Naast de drie manieren om oogziektes te behandelen, heeft het Lifelong VISION-programma ook twee belangrijke onderzoeksplatformen:

1. Modelsystemen maken
   We willen een manier ontwikkelen om onze behandelingen te testen zonder dat we proefdieren hoeven te gebruiken. Het idee is om een model te maken dat de achterkant van het oog (waar het netvlies zit) nabootst, gemaakt van stamcellen van patiënten. Dit model willen we zelfs lichtgevoelig maken, zodat het kan ‘zien’. Als onze behandelingen werken, moet dat model dus ook reageren alsof het kan kijken. Dit is een baanbrekend idee en staat hoog op onze agenda.
2. Patiëntprofilering
   Dit is een manier om te bepalen welke patiënt op welk moment de beste behandeling nodig heeft. Samen met een AI-specialist ontwikkelen we slimme voorspelmodellen. Het doel is om te herkennen welke patiënten een slechte afloop van hun ziekte dreigen te krijgen, zodat zij op tijd de juiste behandeling kunnen krijgen, zoals gentherapie of celtherapie. Dit is een grote uitdaging, omdat patiënten in de vroege stadia van de ziekte vaak erg op elkaar lijken, terwijl hun ziekte later heel verschillend kan verlopen.

Deze platforms helpen ons niet alleen behandelingen te ontwikkelen, maar ook om ze precies op maat aan te passen aan de behoeften van elke patiënt.

Lees meer in het artikel uit Oogheelkunde Vandaag: Oogheelkunde Vandaag: Lifelong VISION.